ZEYTİNBURNU'NU ÖĞRENİYORUM (MERKEZEFENDİ KÜLLİYESİ)

#Zeytinburnunuöğreniyorum etiketiyle sosyal medyada her hafta ilçemizin bir değerini sizlere tanıtıyoruz. Bugünkü durağımız ilçemizin tarihi yapılarından Merkezefendi Külliyesi.

Sur kapılarından biri olan Mevlanakapı'nın dışındadır. Bu yapı topluluğunun çekirdeğini oluşturan ve İstanbul'un en önemli tasavvuf merkezlerinden biri olan tekkenin kurucusu, Halvetiliğin Sümbüli koluna mensup, "Merkez Efendi" lakabıyla şöhret bulan Musa Muslihiddin Efendi'dir (öl. 1552). Döneminin ileri gelen hekimlerinden olan Merkez Efendi, vaaz ve nasihatleriyle halkın gönlünde yer etmiş bir zattır. Sümbül Efendi'nin tavsiyesiyle Yavuz Sultan Selim'in eşi Hafsa Sultan'ın Manisa'da yaptırdığı külliyenin zaviyesinde şeyhlik, darüşşifasında hekimlik yapması için davet edilmiştir. Bu görevi sırasında Yavuz Sultan Selim'in kızlarından Şah Sultan ile evlendiği, günümüzde yaşatılan ünlü mesir macununu terkip ettiği bilinmektedir.

Burası büyük ihtimalle Bizans dönemine ait bir ayazma ve kutsal merkezdi. Merkez Efendi burayı çilehane olarak kullanmış. Müritlerin kendi imkânlarıyla yaptıkları tekke Kanuni'nin kız kardeşi Şah Sultan tarafından 1552-1572 yılları arasında Mimar Sinan'a yeniden inşa ettirilmiştir. Külliye; cami-tevhithane, çilehane, derviş hücreleri, selamlık, harem, mutfak, taamhane, hamam, türbe ve hazireden oluşmaktadır. Çeşitli dönemlerde yapılan tadilatlar esnasında yapı bloğu büyük oranda değişikliğe uğramış,darülkurra, çeşme, şadırvan eklenmiştir. Cümle kapısı alnında yer alan kitabe tekkenin II. Mahmud tarafından yenilendiğini bildirmekte olup Yesarizade Mustafa İzzet Efendi (öl. 1849) tarafından yazılmıştır. 1925 yılında tekke ve zaviyelerin kapatılmasından sonra burası cami olarak kullanılmıştır. 1965 yılında ve 2010-2013 yıllarında Zeytinburnu Belediyesi tarafından yapılan restorasyonlarla bugünkü hâlini almıştır. Harem binası bugün Türk Dünyası Belediyeler Birliği merkezidir.